→ Λογοτεχνία → Πεζογραφία

«Η Αγκάθα Κρίστι ήταν μια μετριότητα»

Βαγγέλης Βαγγελάτος, εφ. Ελευθεροτυπια, 29/12/2009

«Η Αγκάθα Κρίστι δεν είχε, κατά την άποψή μου, καμία βαθιά επίδραση στην εξέλιξη του αστυνομικού μυθιστορήματος.

Η Π. Ντ. Τζέιμς έβγαλε τ' απωθημένα της για την Αγκάθα Κρίστι στο δοκίμιό της «Talking about detective fiction»

Δεν ήταν καινοτόμος συγγραφέας και δεν την ενδιέφερε ποτέ να εξερευνήσει τις προοπτικές τού λογοτεχνικού της είδους. Σαν ένας ταχυδακτυλουργός της Λογοτεχνίας, γυρνούσε τους χαρτονένιους προκατασκευασμένους χαρακτήρες της ανάποδα και τους ανακάτευε σαν τράπουλα με απατηλή δεξιοτεχνία». Με αυτά τα λόγια, η διακεκριμένη και δημοφιλής συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Π. Ντ. Τζέιμς αξιολογεί την Αγκάθα Κρίστι σαν ένα είδος ατάλαντης «παπατζούς» λογοτεχνικών χαρακτήρων.

Ο τόπος του «εγκλήματος» δεν είναι άλλος από το βιβλίο της «Talking about detective fiction», μια πραγματεία 193 σελίδων αφιερωμένη στις ρίζες, τις παραδόσεις και τις μεθόδους του αστυνομικού μυθιστορήματος, γραμμένη για τη βιβλιοθήκη Bodleian της Οξφόρδης. Εκεί, με σαρωτική βεβαιότητα, η Π.Ντ. Τζέιμς χαρακτηρίζει μια από τις ιστορικότερες μορφές του αστυνομικού μυθιστορήματος ως μετριότητα.

Η κριτική της ξεκινάει με μια επίδειξη αριστοτεχνικής σφαγής με το μπαμπάκι. Αναφέρει πως τα έργα της Κρίστι λειτουργούν ως ιερά κειμήλια μιας υπερπροβεβλημένης και υπερεκτιμημένης «χρυσής εποχής» της βρετανικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Και πως όσο και αν θαυμάζει το στιλ τής συγκεκριμένης περιόδου και μετανιώνει, που τόσα έργα της είναι πια εκτός κυκλοφορίας, ενοχλείται που το όνομα της Αγκάθα Κρίστι έχει επισκιάσει τόσους σύγχρονούς της.

Για να ενισχύσει την άποψή της προχωρεί σε μια λεπτομερή ανατομική εξέταση της αστυνομικής Λογοτεχνίας. Στα παραδείγματα, που προσφέρει, δοκιμάζει τα όρια αντοχής κάθε στερεότυπου του είδους και βρίσκει, για παράδειγμα, τον γιατρό Γουάτσον πολύ πιο ενδιαφέροντα από τον Σέρλοκ Χολμς, στη σκιά του οποίου βρίσκεται μονίμως. Βάζει και μερικά προφανή ερωτήματα για το νοικοκυριό των δύο αντρών. Η Π. Ντ. Τζέιμς αναρωτιέται γιατί ένας ντετέκτιβ με πλούσιους πελάτες μένει σε τόσο μικρό σπίτι, που για να δεχτούν επισκέπτη ο Γουάτσον έπρεπε να φεύγει. Αναρωτιέται πώς ο Σέρλοκ Χολμς εξασκείτο στο σημάδι με το περίστροφό του μέσα στο σπίτι και πώς το αντιμετώπιζαν οι γείτονές τους στη Μπέικερ Στριτ. Ηταν το κουτάβι, που είχε μαζέψει ο δόκτορ Γουάτσον, ένας από τους στόχους σκοποβολής του Σέρλοκ; συνεχίζει η Π. Ντ. Τζέιμς. Και, μήπως, αυτός ήταν ο λόγος, που το ζωντανό εξαφανίστηκε χωρίς ίχνος, καθώς οι περιπέτειες του ζεύγους διαδέχονταν η μία την άλλη;

Η χαριστική βολή της Π. Ντ. Τζέιμς στην Αγκάθα Κρίστι δεν είναι άλλη από το μοναδικό κομπλιμέντο που της χαρίζει: «Ισως η μεγαλύτερή της δύναμη κρυβόταν στο ότι δεν ξεπέρασε ποτέ τα όρια του ταλέντου της».

* Πάνω από 12 βιβλία της Π. Ντ. Τζέιμς, τα περισσότερα με ήρωα τον περιβόητο επιθεωρητή Ντάγκλις, κυκλοφορούν στα ελληνικά («Αθώο αίμα», «Ο φάρος», «Θάνατος στην Ιερατική Σχολή» κ.ά.).